Και εκεί που στόλιζα και εγώ με τα χριστουγεννιάτικα στολίδια όλο το σπίτι
για να χαρεί και ο μικρός και να μπούμε στο χριστουγεννιάτικο κλίμα
που έχει αυτές τις μέρες όλη η Ελλάδα, σκέφτηκα να μας ταξιδέψω
στα παλιά χρόνια και στα χριστουγεννιάτικα έθιμα της υπέροχης μας Κρήτης..
Έψαξα, ρώτησα τον άντρα μου φίλους, συγγενείς
και έμαθα αρκετά ενδιαφέρον πράγματα…
Βέβαια μην ξεχάσω να πω ότι το πρώτο πράγμα που κάνουν ακόμα και σήμερα
και όχι μόνο στην Κρήτη σε πολλά σημεία της Ελλάδας
είναι ότι κάνουν νηστεία και τις 40 μέρες μέχρι τα Χριστούγεννα.
Πάμε λοιπόν να τα δούμε ένα ένα μαζί…
Αρχικά έμαθα ότι έπαιρναν έναν χοίρο (κοινώς γουρούνι)
από την αρχή του χρόνου το οποίο το ταΐζαν και το μεγάλωναν
μέχρι που σφάζονταν την παραμονή των Χριστουγέννων,
την ημέρα των Αγίων Δέκα και ήταν το κύριο Χριστουγεννιάτικο έδεσμα.
Για το έθιμο του χοίρου έχει γράψει και ο Νίκος Καζαντζάκης στο βιβλίο του "Αναφορά στον Γκρέκο" από όπου ακολουθεί και το παρακάτω απόσπασμα:
Την παραμονή των Χριστουγέννων στα χωριά της Κρήτης εσφάζανε τσι χοίρους (αρχαία χοιροσφάγια), αναθρεμμένους από τον κάθε νοικοκύρη κυρίως με βελάνια (βελανίδια) και χουμά (τον ορρό του γάλακτος που μένει από την τυροκόμηση, μέσα στο οποίο όμως ρίχνανε και λάδια που έμεναν στα τσικάλια κι έτσι ο χουμάς γινόταν ζουμί –ένα ιδιαίτερα θρεπτικό μίγμα για πόση). Από το χοιρινό κρέας παρασκευάζονταν οματές (ή στην ανατολική Κρήτη, ομαθιές), τσιλαδιά (με τη χοιροκεφαλή, η λεγόμενη πηχτή), απάκια (λουρίδες ψαχνού κρέατος καπνισμένες στο τζάκι, συχνά με φασκομηλιές και άλλα μυρωδικά βότανα), λουκάνικα, σύγλινα (κομμάτια κρέας μισοβρασμένα και αποθηκευμένα σε κουρούπι (κιούπι) μαζί με τη γλίνα (το λίπος) που τα βοηθούσε να διατηρηθούν πολλούς μήνες –μετά γίνονταν σφουγγάτο (ομελέτα) ή μαγειρεύονταν με πατάτες κ.λ.π.
Το χοιρινό ήταν εξαιρετικά σημαντικό, ιδίως γιατί μπορούσε να αποθηκευτεί εφοδιάζοντας την οικογένεια με κρέας για πολύν καιρό. Επίσης «έκανε δυο φαητά», αφού έβγαζε πολύ λάδι (από το λίπος που έλιωνε κατά το μαγείρεμα) με το οποίο μαγείρευαν έπειτα χόρτα ή πατάτες κάνοντάς τα νοστιμότερα.
Υπ’ όψιν ότι ο χοίρος είναι θεριό, άγριο, δυνατό και επικίνδυνο, και, συνεπώς, ήταν πολύ δύσκολο να σφαγεί, κυρίως αν ήταν μεγάλος –και έπρεπε να είναι αρκετά μεγάλος, για τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω. Το σφάξιμό του ήταν δουλειά πολλών αντρών μαζί, που τον κρατούσαν και ένας, έμπειρος, του κάθιζε τη "μαχαιρέ" σε συγκεκριμένο σημείο στο λαιμό, για να πεθάνει ακαριαία –αλλιώς μπορεί και να έφευγε με το μαχαίρι καρφωμένο στο λαιμό του και αλίμονο σε όποιον του αντιστεκόταν!
Οι κραυγές του χοίρου που σφάζεται είναι κάτι φρικιαστικό. Ο οπλαρχηγός του 1866 Ιωάννης Αναγνώστης Κατσαντώνης από το χωριό Άνω Μέρος της επαρχίας Αμαρίου, γέρος πια (αρχές του εικοστού αιώνα), έφευγε από το χωριό όταν έσφαζαν τους χοίρους, γιατί οι σκληρές τωνε (οι κραυγές τους) του θύμιζαν, όπως έλεγε, τα ουρλιαχτά των χριστιανών όταν τους έσφαζαν οι Τούρκοι.
Σύμφωνα με δοξασία καταγεγραμμένη στο χωριό Αποδούλου του νομού Ρεθύμνης, την παραμονή της σφαγής του ο χοίρος θωρεί μέσα στο χουμά ντου ένα μαχαίρι (βλέπει ένα μαχαίρι μέσα στο ζουμί που θα πιεί) και καταλαβαίνει ότι πλησιάζει το τέλος του. Έτσι, περνάει την τελευταία νύχτα του λυπημένος και περιμένοντας το θάνατο από το αφεντικό του που τόσον καιρό τον τάιζε και τον μεγάλωνε (χαρακτηριστική αυτή η δοξασία για το σεβασμό του παλαιού ανθρώπου προς το ζώο, άσχετα αν από ανάγκη το έσφαζε και τρεφόταν μ’ αυτό).
Η σφαγή των γουρουνιών γίνονταν την ίδια ημέρα, την παραμονή Χριστουγέννων, απ' όλους τους χωριανούς, κάτι που αποτελούσε πανηγύρι για τα μικρά παιδιά, τα οποία μάλιστα πολλές φορές μάλωναν μεταξύ τους για το ποιος θα πάρει τη φούσκα (ουροδόχο κύστη) του χοίρου, για να την κάνει μπαλόνι.
Για το έθιμο του χοίρου έχει γράψει και ο Νίκος Καζαντζάκης στο βιβλίο του "Αναφορά στον Γκρέκο" από όπου ακολουθεί και το παρακάτω απόσπασμα:
Την παραμονή των Χριστουγέννων στα χωριά της Κρήτης εσφάζανε τσι χοίρους (αρχαία χοιροσφάγια), αναθρεμμένους από τον κάθε νοικοκύρη κυρίως με βελάνια (βελανίδια) και χουμά (τον ορρό του γάλακτος που μένει από την τυροκόμηση, μέσα στο οποίο όμως ρίχνανε και λάδια που έμεναν στα τσικάλια κι έτσι ο χουμάς γινόταν ζουμί –ένα ιδιαίτερα θρεπτικό μίγμα για πόση). Από το χοιρινό κρέας παρασκευάζονταν οματές (ή στην ανατολική Κρήτη, ομαθιές), τσιλαδιά (με τη χοιροκεφαλή, η λεγόμενη πηχτή), απάκια (λουρίδες ψαχνού κρέατος καπνισμένες στο τζάκι, συχνά με φασκομηλιές και άλλα μυρωδικά βότανα), λουκάνικα, σύγλινα (κομμάτια κρέας μισοβρασμένα και αποθηκευμένα σε κουρούπι (κιούπι) μαζί με τη γλίνα (το λίπος) που τα βοηθούσε να διατηρηθούν πολλούς μήνες –μετά γίνονταν σφουγγάτο (ομελέτα) ή μαγειρεύονταν με πατάτες κ.λ.π.
Το χοιρινό ήταν εξαιρετικά σημαντικό, ιδίως γιατί μπορούσε να αποθηκευτεί εφοδιάζοντας την οικογένεια με κρέας για πολύν καιρό. Επίσης «έκανε δυο φαητά», αφού έβγαζε πολύ λάδι (από το λίπος που έλιωνε κατά το μαγείρεμα) με το οποίο μαγείρευαν έπειτα χόρτα ή πατάτες κάνοντάς τα νοστιμότερα.
Υπ’ όψιν ότι ο χοίρος είναι θεριό, άγριο, δυνατό και επικίνδυνο, και, συνεπώς, ήταν πολύ δύσκολο να σφαγεί, κυρίως αν ήταν μεγάλος –και έπρεπε να είναι αρκετά μεγάλος, για τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω. Το σφάξιμό του ήταν δουλειά πολλών αντρών μαζί, που τον κρατούσαν και ένας, έμπειρος, του κάθιζε τη "μαχαιρέ" σε συγκεκριμένο σημείο στο λαιμό, για να πεθάνει ακαριαία –αλλιώς μπορεί και να έφευγε με το μαχαίρι καρφωμένο στο λαιμό του και αλίμονο σε όποιον του αντιστεκόταν!
Οι κραυγές του χοίρου που σφάζεται είναι κάτι φρικιαστικό. Ο οπλαρχηγός του 1866 Ιωάννης Αναγνώστης Κατσαντώνης από το χωριό Άνω Μέρος της επαρχίας Αμαρίου, γέρος πια (αρχές του εικοστού αιώνα), έφευγε από το χωριό όταν έσφαζαν τους χοίρους, γιατί οι σκληρές τωνε (οι κραυγές τους) του θύμιζαν, όπως έλεγε, τα ουρλιαχτά των χριστιανών όταν τους έσφαζαν οι Τούρκοι.
Σύμφωνα με δοξασία καταγεγραμμένη στο χωριό Αποδούλου του νομού Ρεθύμνης, την παραμονή της σφαγής του ο χοίρος θωρεί μέσα στο χουμά ντου ένα μαχαίρι (βλέπει ένα μαχαίρι μέσα στο ζουμί που θα πιεί) και καταλαβαίνει ότι πλησιάζει το τέλος του. Έτσι, περνάει την τελευταία νύχτα του λυπημένος και περιμένοντας το θάνατο από το αφεντικό του που τόσον καιρό τον τάιζε και τον μεγάλωνε (χαρακτηριστική αυτή η δοξασία για το σεβασμό του παλαιού ανθρώπου προς το ζώο, άσχετα αν από ανάγκη το έσφαζε και τρεφόταν μ’ αυτό).
Η σφαγή των γουρουνιών γίνονταν την ίδια ημέρα, την παραμονή Χριστουγέννων, απ' όλους τους χωριανούς, κάτι που αποτελούσε πανηγύρι για τα μικρά παιδιά, τα οποία μάλιστα πολλές φορές μάλωναν μεταξύ τους για το ποιος θα πάρει τη φούσκα (ουροδόχο κύστη) του χοίρου, για να την κάνει μπαλόνι.
Με το κρέας του έφτιαχναν: λουκάνικα, απάκια, πηχτή ή τσιλαδιά,
σύγλινα (δηλαδή το κρέας κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν
και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου),
αμαθιές (έντερα χοίρου γεμισμένα με τραχανά και κομματάκια συκώτι),
τσιγαρίδες (κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά
που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό, όταν μάζευαν τις ελιές).
Ο χοίρος των Χριστουγέννων ήταν η βασική πηγή κρέατος για αρκετές εβδομάδες.
Φυσικά αναφερόμαστε σε μια δίαιτα εξαιρετικά φτωχή σε κρέας,
την περίφημη διατροφή της Κρήτης (Μεσογειακή Διατροφή),
που χάριζε στους Κρητικούς των παλιότερων δεκαετιών υγεία και μακροζωία.
Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο από το χοίρο των Χριστουγέννων,
για κάθε κομμάτι του ζώου υπήρχε κάποια χρήση.
Ακόμα κι αυτή η ουροδόχος κύστη, η «φούσκα» όπως λέγεται,
πλενόταν και καθαριζόταν και μετά φουσκωνόταν και γινόταν μπάλα,
πολύτιμο δώρο για τα παιδιά της εποχής εκείνης.
Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας τμήματα του χοιρινού
χρησιμοποιούνταν κατά το παρελθόν ως πρώτη ύλη
για διάφορα γιατροσόφια ενώ άλλα κομμάτια
του αποτελούσαν αντικείμενα μαντείας.
Πιο συγκεκριμένα ο σφάχτης ή κάποιος ηλικιωμένος
σε ρόλο χρησμοδότη μελετούσε τα σπλάγχνα του ζώου
για να ερμηνεύσει τι σήμαιναν για το μέλλον,
για την τύχη του σπιτιού, τις σοδειές, τον καιρό.
Πλησιάζοντας προς τα Χριστούγεννα, άρχιζαν οι προετοιμασίες
ώστε όλα να είναι έτοιμα για την μεγάλη γιορτή.
Τα σπίτια καθαρίζονταν σχολαστικά και κάπου εδώ να σημειώσω
ότι τα παλιά τα χρόνια δεν στόλιζαν δέντρο όπως κάνουμε τώρα.
Στόλιζαν σε κάποια σπίτια ,όχι σε όλα, λίγα κλαδιά στο παράθυρο..
Με τον καιρό αυτό άλλαξε και στόλιζαν καραβάκια
και πλέον στις μέρες μας έχει καθιερωθεί το έθιμο του δέντρου.
Λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα οι νοικοκυρές έφτιαχναν τα μελομακάρονα,
τα οποία φυσικά τρώγονταν την ημέρα των Χριστουγέννων με την λήξη της νηστείας.
Στο παρελθόν τα μελομακάρονα ήταν αποκλειστικά για τα Χριστούγεννα
κι οι κουραμπιέδες για την Πρωτοχρονιά.
Σήμερα όμως ο διαχωρισμός αυτός δεν τηρείται.
Τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων έβαζαν λίγη κοινή ζύμη
σ’ ένα πιάτο και κάποια στιγμή, ενώ βεγγερίζανε (ξενυχτούσαν συζητώντας)
περιμένοντας, η ζύμη ανέβαινε και γινόταν προζύμι.
Τότε, κατά την πίστη των ανθρώπων,
ήταν η ώρα που γεννάται ο Χριστός.
Συνδεδεμένο με το έθιμο αυτό είναι και εκείνο με τα κλαδιά και βλαστούς
που οι νοικοκυρές έκοβαν το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων
και τα πήγαιναν στο σπίτι.
Τα έβαζαν σε ποτήρι με νερό και περίμεναν να ανθίσουν την ώρα της Θείας Γέννησης.
Επίσης οι γυναίκες τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων
φτιάχνουν με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή το χριστόψωμο,
βέβαια μπορεί να το βρεις και με άλλες ονομασίες
που χρησιμοποιούν κατά τόπους όπως "το ψωμί του Χριστού", "Σταυροί", "βλάχες" κ.ά.".
Το ζύμωμα είναι μια ιεροτελεστία .
Χρησιμοποιούν ακριβά υλικά , ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι ,
ροδόνερο , μέλι , σουσάμι , κανέλα και γαρίφαλα,
λέγοντας: "Ο Χριστός γεννιέται , το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει."
Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα.
Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες από τη ζύμη.
Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι.
Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα
με το μαχαίρι ή με το πιρούνι, όπως λουλούδια , φύλλα, καρπούς, πουλάκια.
Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, το Χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί.
Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, δίνοντας πολλές ευχές.
Απαραίτητος επάνω, χαραγμένος ο σταυρός.
Γύρω - γύρω διάφορα, διακοσμητικά σκαλιστά στο ζυμάρι ή πρόσθετα στολίδια
τα οποία τα ονομάζουν «ξόμπλια».
Αυτά τόνιζαν το σκοπό του χριστόψωμου
και εξέφραζαν τις διάφορες πεποιθήσεις των πιστών.
Την ημέρα του Χριστού, ο νοικοκύρης έπαιρνε το χριστόψωμο,
το σταύρωνε, το έκοβε και το μοίραζε σ' όλη την οικογένειά του
και σε όσους παρευρίσκονταν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
Γύρω από το χριστόψωμο υπάρχουν και άλλες παραδόσεις.
Τα παλιά χρόνια, πρόσεχαν ιδιαίτερα τα ζώα τους.
Συνεπώς, τους έδιναν μερίδιο από το Χριστόψωμο.
Έτριβαν ένα χριστόψωμο, το ανακάτευαν με τα πίτουρα
και το έδιναν στα ζώα να το φάνε, για να ευλογηθούν κι αυτά.
Έπαιρναν κι ένα ερίφι ή πρόβατο στο σπίτι τους,
γιατί θεωρούσαν πως είναι ευλογημένα
μια και ήταν τα ζώα που ζέσταιναν με την ανάσα τους τη φάτνη.
Τα παλαιότερα χρόνια, στην Κρήτη, πίστευαν ότι τα παιδιά και τα ζώα
φέρνουν στο σπίτι καλοτυχία.
Μάλιστα έβαζαν στο σπίτι ένα από τα ζώα τους, είτε αυτό ήταν βόδι
είτε αιγοπρόβατο μέχρι να ουρήσει.
Σε πολλές περιοχές της Κρήτης το βόδι είναι ευλογία και εξασφαλίζει την καλή χρονιά.
Σε άλλες πάλι περιοχές έβαζαν τα παιδιά
να χτυπούν στην πλάτη τη νεόνυμφη γυναίκα για να κάνει παιδιά.
Πίστευαν μάλιστα ότι με το χτύπημα μεταδίδεται στη γυναίκα
η γονιμοποιός δύναμη, την οποία κρύβει μέσα του χλωρό κλαρί.
Βέβαια εκτός από τα Χριστόψωμα, μελομακάρονα και τους κουραμπιέδες
οι νοικοκυρές έφτιαχναν και φτιάχνουν ακόμα και σήμερα
και άλλα γλυκίσματα για τα Χριστούγεννα ανά περιοχή.
Τα παραδοσιακά γλυκίσματα είναι τα ξεροτήγανα,
τα σαρίκια, οι λουκουμάδες, οι γλυκοκουλούρες,
τα κατιμέρια και οι μυζηθρόπιτες στη Σητεία,
τα κουλουράκια στην Ιεράπετρα,
τα ανεβατά λουκούμια, τα κουμπανάκια στο Λασίθι.
Όλη την διάρκεια των γιορτών το τζάκι είναι αναμμένο.
Μεγάλα κούτσουρα επιστρατεύονται, προκειμένου να
εξασφαλισθεί ότι το τζάκι θα καίει ακατάπαυστα.
Οι παλαιότεροι έλεγαν πώς μέσα από την αθρακιά
μπορούσαν να μαντέψουν αυτά που πρόκειται να συμβούν.
Σύμφωνα με την κρητική παράδοση, τα παιδιά που
γεννιούνται την ημέρα τον Χριστουγέννων, κάθε χρόνο,
την παραμονή των Χριστουγέννων μεταμορφώνονται σε καρακατζόλια,
όπως ονομάζονται, και την ημέρα του Αγιασμού ξαναγίνονται άνθρωποι.
Αυτή η μεταμόρφωση συμβαίνει για όλη τη διάρκεια της ζωής τους,
ως… «τιμωρία», για την ημέρα της σύλληψής τους.
Τα Χριστούγεννα είναι 9 μήνες ακριβώς μετά από την ημέρα του Ευαγγελισμού,
που -σε ένδειξη σεβασμού προς την Παναγία- πρέπει να αποφεύγεται η ερωτική πράξη.
Τα παιδιά την παραμονή των Χριστουγέννων γυρνούν από σπίτι σε σπίτι
2 μαζί ή και περισσότερα και τραγουδούν τα κάλαντα
συνοδεύοντας το τραγούδι τους με το τρίγωνο ή ακόμα και κιθάρες, ακορντεόν,
λύρες, ή φυσαρμόνικες.
Αυτό είναι ένα έθιμο που διατηρείται αμείωτο ακόμα και σήμερα.
Τα παραδοσιακά κάλαντα την παραμονή των Χριστουγέννων
φέρνουν στους δρόμους πόρτα - πόρτα τους πιτσιρικάδες,
που πριν από χρόνια μπορεί να έπαιρναν
από το χέρι του νοικοκύρη και της νοικοκυράς ένα κουραμπιέ ή ένα μελομακάρονο,
Ομάδες παιδιών κρατώντας το παραδοσιακό τρίγωνο,
την Κρητική λύρα, ή άλλα μουσικά όργανα χτυπούν τις πόρτες
από νωρίς το πρωί μέχρι και αργά το βράδυ.
Τα κρητικά Χριστουγεννιάτικα κάλαντα είναι τα παρακάτω:
Καλήν εσπέραν άρχοντες, αν είναι ορισμός σας
Χριστού τη θεία Γέννηση να πω στ' αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλη
οι ουρανοί αγάλλονται χαίρετ' η κτίσις όλη.
Εντός σπηλαίου τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων
ο Βασιλεύς των ουρανών και ποιητής των όλων.
Εκ της Περσίας έρχονται τρεις μάγοι με τα δώρα
άστρο λαμπρό τους οδηγεί χωρίς να λείψει ώρα.
Φτάσαντες εις Ιερουσαλήμ με πόθον ερωτώσι
πού εγεννήθη ο Χριστός να πάν να τον ευρώσι!
Διά Χριστόν ως ήκουσε ο βασιλεύς Ηρώδης
αμέσως εταράχθηκε έγινε θηριώδης.
Ότι πολλά φοβήθηκε διά τη βασιλεία
μην του την πάρει ο Χριστός και χάσει την αξία.
Κράζει τους μάγους και ρωτά πού ο Χριστός γεννάται;
Εις Βηθλεέμ ηξεύρομεν ως η γραφή διηγάται.
Γεννάται κι αναθρέφεται με μέλι και με γάλα
το μέλι τρών οι άρχοντες το γάλα οι αφεντάδες
και στο μελισσοβότανο να λούζονται οι κυράδες.
Κερά ψηλή κερά λιγνή κερά καμαροφρύδα
κερά μου τον υγιόκα σου και τον πρωτότοκό σου
για λούστονε για χτένιστον για στείλτον στο σχολειό του
να τονε δείρει ο δάσκαλος με τρία κλωνάρια μόσχο*
και να του σκούξουν τα παιδιά: μωρέ μοσκοδαρμένε
μωρέ και πούν' τα γράμματα, μωρέ και πουν ο νούς σου;
Κερά καμαροτράχηλη και φεγγαρομαγούλα
και κρουσταλίδα του γιαλού και πάχνη από τα δέντρα
Aπού τον έχεις τον υγιό το μοσχοκανακάρη
λούζεις τον και χτενίζεις τον και στο σχολειό τον πέμπεις.
Κι ο δάσκαλος τον έδειρε μ' ένα χρυσό βεργάλι
και η κυρά δασκάλισσα με το μαργαριτάρι.
Έχετε γιο στα γράμματα που σέρνει το κοντύλι
να του τ΄αξώσει ο Θεός να βάλει πετραχήλι.
Επόμαμε του γιόκα σας να πούμε και τση κόρης
έχετε κόρη όμορφη γραμματικός τη θέλει
μ' αν είναι και γραμματικός πολλά προυκιά γυρεύγει.
Είπαμε δα για την κερά ας πούμε και τση βάγιας
άψε βαγίτσα το κερί, άψε και το λυχνέρι
και κάτσε και ντουσούντισε ήντα θα μασ-ε φέρεις.
Για απάκι, για λουκάνικο, για χοιρινό κομμάτι
κι από τον πείρο του βουτσού** να πιούμε μια γεμάτη.
Κι από τη μαύρη όρνιθα κανένα αυγουλάκι
κι αν το΄χει κάνει η γαλανή*** ας είναι ζευγαράκι
κι από το πιθαράκι σου λάδι ένα κουρουπάκι
κι αν είναι κι ακροπλιάτερο βαστούμε και τ' ασκάκι.
Φέρε πανιέρι κάστανα, πανιέρι λεπτοκάρυα****
και φέρε και γλυκό κρασί να πιουν τα παλληκάρια
Κι αν είναι με το θέλημα άσπρη μου περιστέρα,
Ανοίξετε την πόρτα σας να πούμε «καλησπέρα».
*μόσχος, μόσκος = αρωματικό φυτό (εξ ου "μοσχομυρίζει")
**βουτσί = ξύλινο βαρελάκι
***γαλανή = στο χρώμα του γάλακτος, άσπρη.
****λεπτοκάρυα = φουντούκια, φυντίκια στην Κρητική διάλεκτο
Φυσικά έκτος από τα παραδοσιακά κάλαντα της Κρήτης
υπάρχουν και οι χριστουγεννιάτικες μαντινάδες
που συνήθως λένε εκείνες τις μέρες. Μερικές από αυτές είναι οι εξής:
· Γεννήθηκες Θεάνθρωπε με ταπεινοφροσύνη,
δώσε αν θες λίγη χαρά φέτος στη ρωμιοσύνη.
· Οι άγιες μέρες να σκορπούν χαρά στο σπιτικό σας,
βάλσαμο να ‘ναι στο κακό κι άγγελος στο πλευρό σας.
· Τ’ αστέρι από τη Βηθλεέμ τον δρόμο να φωτίζει,
χαρά, υγεία, προκοπή σε όλους να χαρίζει.
· Με του Χριστού τη γέννηση,
Θεέ μου να δώσεις πάλι, στον κόσμο
ένα χαμόγελο στα χείλη να προβάλει.
· Χριστούγεννα κι η σκέψη μου στην πόρτα σου ‘ναι πάλι,
πρόσεξε μόνο μην τζη πεις φύγε μας τα ‘παν κι άλλοι.
· Απ’ την καρδιά μου μια ευχή σου στέλνω με τη σκέψη,
του Θεανθρώπου η γέννηση ό, τι ποθείς να πέμψει.
· Τα πιο γλυκά Χριστούγεννα σου εύχομαι να ζήσεις
να χαίρεσαι όσους αγαπάς να χεις ό,τι ζητήσεις
· Των Χριστουγέννων η γιορτή δάκρυα χαράς να φέρει
φύλακας νά 'ναι πλάι σας τση Βηθλεέμ τ' αστέρι
· Άγγελος ήτανε Θεού, της Βηθλεέμ τ΄αστέρι,
είθε και φέτος τη χαρά στο σπίτι σας να φέρει.
· Σα μάθουμε να δίνουμε…αντί για ευχές, βοήθεια..
ο γ’εις τ’ αλλού, τότε θα μπει, ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ στ’ αλήθεια…(Σπύρος Πανηγυράκης)
ΕΥΧΟΜΑΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ
ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΥΤΥΧΙΑ ΣΕ ΟΛΟ ΤΩΝ ΚΌΣΜΟ
ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
CRETE ON AIR
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΡΑΤΟΓΛΟΥ
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου