ΓΡΑΦΕΙ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΜΕΡΚΟΥΛΙΔΗ
Ζερβόδεξος
Εύθυμος και κωμικός χορός και όπως φαίνεται από τις μαντινάδες που λέγονται όταν χορεύεται αποκριάτικος και σατυρικός. Ονομάζεται Ζερβόδεξος γιατί οι χορευτές χορεύουν με κατεύθυνση πότε ζερβά και πότε δεξιά. Οι χορευτές είναι πιασμένοι αρκετά πολύπλοκα. Συνήθως χρησιμοποιούν ένα σαρίκι ή ένα μαντήλι για να πιαστούν. Κάθε χορευτής πιάνει με το δεξί του χέρι το αριστερό του μπροστινού του ο οποίος το έχει φέρει πάνω από τον ώμο. Έτσι ο ένας βρίσκεται πίσω από τον άλλο. Η αλλαγή της πορείας γίνεται όταν ο λυράρης παίξει κάποιο συγκεκριμένο υψηλό φθόγγο. Τότε ο πρώτος χορευτής γίνεται τελευταίος και ο τελευταίος πρώτος. Η μελωδία είναι ιδιόρρυθμη και ξεσηκώνει τους χορευτές.
Κατσαμπαδιανός
«Τον Κατσαμπαδιανό χορό όποιος τονε κατέχει
να ρθει να τονε πιάσομε μαζί να μ’ αρμηνέψει»
Χόρευγε Κατσαμπαδιανό, χόρευγε και Κουγίτη (*)
απ’ ομορφύτερος χορός δεν βρίχνεται στην Κρήτη»
Λέγεται και Κουτσαμπαδιανός, Κατσιμπαδιανός, Κουτσιστός χορός ή χορός του Σηφοδασκαλάκη. Χορεύεται κυρίως στο νομό Ρεθύμνου, στην επαρχία Αμαρίου και ειδικότερα στην περιοχή της Αμπαδιάς ή Κατσιμπαδιάς και σε περιοχές γύρω από αυτήν.
Σύμφωνα με την παράδοση ο χορός πρωτοχορεύτηκε ως εξής :
Ένας από τους οπλαρχηγούς του Δασκαλογιάννη ο Σηφοδασκαλάκης που επέζησε κατά την επανάσταση του 1769 χάνοντας όμως το αριστερό του πόδι, βρέθηκε γύρω στο 1780 στο χωριό Λοχριά της επαρχίας Αμαρίου και θέλησε να χορέψει Πεντοζάλη.
Αυτό φυσικά λόγω της αναπηρίας του ήταν αδύνατο. Οι μουσικοί και οι χορευτές όμως θέλοντας να τον τιμήσουν προσάρμοσαν το ρυθμό αλλά και τα βήματα του Πεντοζάλη στα βήματα ενός κουτσού άντρα. Ο ίδιος έσερνε το αριστερό του πόδι και το δεξί στήριζε στο έδαφος. Στα βήματά του λοιπόν προσαρμόστηκε ο χορός αυτός ο οποίος σώζεται μέχρι σήμερα.
Τα ζάλα του χορού είναι έντεκα και αρχίζει και τελειώνει ακριβώς όπως το Πεντοζάλη. Χορεύεται μόνο από άντρες πιασμένους από τους ώμους.
Στον Κατσαμπαδιανό χορό δεν πραγματοποιούνται φιγούρες και αυτοσχεδιασμοί ούτε ατομικοί ούτε ομαδικοί κάτι το οποίο γίνεται για να τιμηθεί ο γενναίος αυτός πολεμιστής που δεν μπορούσε να κινηθεί ελεύθερα εξαιτίας της αναπηρίας του.
Απανωμερίτης
Απανωμερίτης, ή προβατινίστικος χορός, ή προβατίνα, ή νταγκουνάκι. Άλλος
ένας από τους πολλούς τοπικούς Κρητικούς χορούς που έχουν σχεδόν ξεχαστεί και είναι ελάχιστα τα συγκροτήματα που τον αποδίδουν.
Απανωμερίτης λέγεται γιατί χορευόταν στις ορεινές (στα πάνω μέρη) περιοχές
του Ρεθύμνου, ειδικά στην περιοχή του Αμαρίου και προς τη μεριά του Ηρακλείου.
Προβατινίστικος ή προβατίνα εξαιτίας του ότι οι χορεύτριες στις κινήσεις τους
κάποια στιγμή χτυπάνε με το πόδι τους στο έδαφος όπως όταν κάνουν τα πρόβατα όταν νευριάσουν. Νταγκουνάκι επίσης για τον παραπάνω λόγο επειδή οι χορεύτριες χτυπάνε με το πόδι τους (τακούνι) το έδαφος.
Οι χορεύτριες είναι πιασμένες από τις παλάμες με τα χέρια κάτω. Ο χορός έχει
τελετουργικό χαραχτήρα κάτι που δείχνει τις θρησκευτικές του καταβολές και έχει στενή σχέση με τους τελετουργικούς χορούς των αρχαίων Μινωιτών . Χορεύεται μόνο από γυναίκες.
Τριζάλης
"Τριζάλης ο Κουρουθιανός ρίζα του Ψηλορείτη
πολύ πανέμορφος χορός και άγνωστος στην Κρήτη."
Είναι ο γυναικείος πολεμικός χορός της Κρήτης αντίστοιχος του Πεντοζάλη.
Το νόημα του χορού είναι η συμπαράσταση της γυναίκας στον άντρα πολεμιστή. Οι χορεύτριες είναι πιασμένες με λαβή από τις παλάμες στο ύψος των ώμων και λυγισμένους τους αγκώνες. Τα βήματα του χορού είναι τρία που επαναλαμβανόμενα γίνονται έξι.
Χορευόταν στο νομό Ρεθύμνης και ειδικότερα στην περιοχή της Αμπαδιάς της
επαρχίας Αμαρίου. Συχνά χαρακτηρίζεται " Κουρουθιανός" όπως λέει και η μαντινάδα που σημαίνει ότι συνηθιζόταν ιδιαίτερα στο χωριό Κουρούτες της επαρχίας Αμαρίου.
Πρινιανός
Χορός ο οποίος έχει τις ρίζες του στην ανατολική Κρήτη και έχει ατονήσει στις μέρες μας. Χορευόταν κυρίως στην περιοχή της Ιεράπετρας αλλά χορεύτηκε και στους νομούς Ηρακλείου και Ρεθύμνης. Έχει απορροφήσει και αυτός πολλά στοιχεία από τους χορούς των αρχαίων Κουρητών.
Εκτελείται από άντρες και γυναίκες με τα χέρια πιασμένα χιαστί. Οι ομοιότητες του χορού με τον ’’ανωγειανό πηδηχτό ’’ στη λαβή των χεριών στα βασικά βήματα και στο ρυθμό της συνοδευτικής μουσικής καθώς και το γεγονός ότι το νταουλάκι ως συνοδευτικό όργανο, εμφανίζεται στη μουσικοχορευτική κληρονομιά του νομού Λασιθίου ισχυροποιεί την αρχαία παράδοση που θέλει ως τόπο γέννησης του Δία το Δικταίον Άντρον και ενισχύει έτσι και την πιθανότητα ο Πρινιανός να απηχεί το χορό των Κουρητών.
Το όνομά του ίσως να έχει κάποια σχέση με το χωριό Πρίνα της επαρχίας Μεραμπέλου. Το χορό θα τον ακούσομε και σαν Μπριμιανό εξαιτίας ίσως μιας έντονης κίνησης που γίνεται προς τα εμπρός
Εθιανός Πηδηχτός
Μια ακόμη παραλλαγή του Πηδηχτού χορού της Κρήτης με τις ρίζες
του στον αρχαίο Πυρρίχιο τον πολεμικό χορό των Κουρητών. Πήρε την ονομασία του από το χωριό Εθιά των Αστερουσίων όπου και πρωτοχορεύτηκε
ονομάστηκε έτσι από τον πρωτομάστορα μουσικό Φουστάνη, ο οποίος ήταν ο πρώτος που τον παρουσίασε και καταγόταν από το χωριό Εθιά. Είναι μια ακόμα εκδοχή του Πηδηχτού χορού της Κρήτης
Λασιθιώτικος Πηδηχτός
Χορός που ανήκει στην οικογένεια των πηδηχτών χορών της Κρήτης και με καταγωγή όπως και οι υπόλοιποι πηδηχτοί χοροί της Κρήτης τον αρχαίο Πυρρίχιο. Χορεύεται από άντρες και γυναίκες πιασμένοι από τις παλάμες στο ύψος των ώμων. Στον Λασιθιώτικο απεικονίζεται όλη η αρχοντιά και η σεμνότητα των ανθρώπων της ανατολικής Κρήτης.
Ο Λασιθιώτικος έχει πολλά κοινά με το Μαλεβιζιώτη στη λαβή των χεριών, στον τυπικό βηματισμό, στη συνοδευτική μουσική. Στη Σητεία τον λένε
“Στειακό” στην Ιεράπετρα “Γεραπετρίτικο” ( παλιά στην ιεράπετρα λεγόταν “ Kρητικός χορός”) και στο Χαμέζι της Σητείας θα τον ακούσομε “ Χαμεζανό” με μικρές παραλλαγές στα βήματα και τη συνοδευτική μουσική.
Είναι ο πιο αντιπροσωπευτικός χορός της ανατολικής Κρήτης στον ο-ποίο χαρακτηρίζονται μα και εκτιμώνται οι καλοί χορευτές και οι καλοί οργανοπαίχτες. Ξεκινά με αργή ρυθμική μουσική και προοδευτικά γίνεται γρήγορος
αλλά πάντα συγκρατημένος χωρίς ποτέ να ξεπερνά τα όρια και να καταλήγει διονυσιακός (οργιαστικός ).
Ξενομπασάρης
Το όνομά του το οφείλει στη μαντινάδα που τραγουδιέται πάντα πρώτη κατά τη διάρκεια του χορού:
‘Ξενομπασαριακάκι μου ξενομπασάρικό μου
σγουρό βασιλικάκι μου και να σουνε δικό μου”
H μελωδία του είναι χαριτωμένη, ανάλαφρη και προκαλεί τους μερακλήδες να τη χορέψουν. Χορός λασιθιώτικος τον οποίο μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60 χόρευαν και τραγουδούσαν σε κάθε γλέντι ιδιαίτερα στα ορεινά χωριά της Ιεράπετρας και στο κάτω Μεραμπέλο όπου τον λένε και “Μανά”
εξαιτίας του επιφωνήματος “Για το θεό μανά μου” που λέγεται ανάμεσα στις μαντινάδες.
Είναι στρωτός και αργός χορός που μοιάζει με το Σιγανό που χορεύεται σήμερα. Χορεύεται από άντρες μια γυναίκες με τα χέρια πιασμένα χιαστί.
Επειδή οι ομοιότητες του με το Σιγανό είναι πολλές μπορούμε να πού-με ότι ο χορός είναι μια παλιά τοπική μορφή του Σιγανού ή χορού της Νύφης. Παλιοί χορευτές όμως που θυμούνται το χορό έχουν να πουν ότι άλλος χορός ο ένας και άλλος ο άλλος.
Μικρό μικράκι
“Άλλο χορό δεν ρέγομαι σαν το μικρό μικρό μου
απού τονε χορεύουνε και μένα στο χωριό μου”
“Άλλο χορό δεν ρέγομαι σαν το μικρό μικράκι
απού τονε χορεύουνε εις το Μοναστηράκι”( χωριό του Αμαρίου)
ή σε Πόμπια και Τυμπάκι.
Γυναικείος χορός που χορευόταν κυρίως στο νομό Ρεθύμνης (περιοχή Αμαρίου) και προς την μεριά της Μεσσαράς . Σήμερα όταν χορεύεται από ελάχιστα συγκροτήματα που τον αποδίδουν χορεύεται από άνδρες και γυναίκες με τα χέρια χιαστί . Παλιότερα οι χορεύτριες ήταν πιασμένες με τις παλάμες στο ύψος των ώμων και λυγισμένους τους αγκώνες
Ντάμες
Λέγονταν και Φτερωτός συρτός ή πάσο εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο χορεύoνταν. Ο χορός συναντιόταν στο Ρέθυμνο αλλά και στα Χανιά και χορευόταν από ζευγάρια αλλά με ιδιόρρυθμο τρόπο. Σήμερα δεν χορεύεται καθόλου Είχε τα εξής χαρακτηριστικά:
Δυο ή τρία μαντιλάκια δένονταν σταυρωτά, έτσι ώστε ο κόμπος να είναι στη μέση και γύρω γύρω οι τέσσερις ή οι έξι άκρες. Την κάθε άκρη κρατούσε μια γυναίκα με το αριστερό της χέρι ενώ δίπλα τους χόρευαν άντρες. Κατά τη διάρκεια του χορού ο λυρατζής ή κάποιος εκ των χορευτών φώναζε “πάσο” ή “ ντάμα” . Τότε κάθε άντρας προσπαθούσε να πιάσει το δεξί χέρι της πιο κοντινής του χορεύτριας με λαβή από τις παλάμες στο ύψος των ώμων Επειδή όμως σκοπίμως οι άντρες ήταν κατά ένας περισσότεροι από τις γυναίκες κάποιος έμενε χωρίς ντάμα, παρέα με μια καρέκλα και αυτό συνεχίζονταν. Άλλος τρόπος ήταν οι γυναίκες να είναι όσοι και οι άντρες. Κάθε άντρας κρατούσε μια γυναίκα από το χέρι στο ύψος των ώμων. Ο λυρατζής ή κάποιος εκ των χορευτών φώναζε “πάσο” ή “ ντάμα”. Τότε ο κάθε χορευτής προωθούνταν και έπιανε το χέρι της μπροστινής του χορεύτριας και αυτό συνεχίζονταν . Ο χορός μπορούμε να πούμε ότι ήταν ένας χορός - παιχνίδι και χο-ρευόταν κυρίως τις απόκριες.
Ρόδο
Γυναικείος χορός που εντοπίζεται, τουλάχιστον στις μέρες μας, στην επαρχία Κισσάμου και ειδικότερα στο χωριό Λουσακιές. Ένας από τους τοπικούς χορούς των Χανίων, που ατόνησαν από τα μέσα του 20ου αιώνα λόγω των πολιτισμικών και κοινωνικών συνθηκών.
Το ύφος της μουσικής του συγγενεύει με αιγιοπελαγίτικα μουσικά ιδιώματα, υπενθυμίζοντας ότι η Κρήτη στεφανώνεται από τη "μεγάλη μάνα" των Ελλήνων, τη θάλασσα.
Τα χέρια των χορευτριών είναι πιασμένα από τις παλάμες
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου