Μέρος
ΓΡΑΦΕΙ Η ΠΟΠΗ ΝΤΑΒΙΓΛΑΚΗ
Γιατί διαβάζουμε τη σπάλα του ζώου; Ποιον καλούμε να μας κάνει ποδαρικό;Τι συμβολίζει το προζύμι για την νοικοκυρά;Γιατί σε πολλά χωριά μας, οι γυναίκες δεν τρώνε βοδινό κρέας;Τι είναι ο κουνενός;Πως θα αποφύγουμε να ματιάσουμε κάποιον;Τι τάζουμε, και γιατί στην Παναγία;Τι κάνουν οι γυναίκες για να αλλάξουν τους άνεμους; Γιατί δεν κάνει να σκουπίζουμε την νύχτα;Τι είναι το κακό συναπάντημα;Γιατί χαιρόμαστε με το νέο φεγγάρι;Πως διαβάζουμε τις αλλαγές του καιρού;Τι είναι ζούδος, και τι
σημαίνει;Γιατί σφάζουμε πετεινό όταν ρίχνουμε τα θεμέλια του σπιτιού μας;Γιατί το προζύμι μας δεν πρέπει να το δει το φεγγάρι; Αυτά και πολλά άλλα θα διαβάσετε στο δεύτερο μέρος. Παρατηρήματα και συνήθειες της Κρήτης
Καλή σας αναγνωση.!
σημαίνει;Γιατί σφάζουμε πετεινό όταν ρίχνουμε τα θεμέλια του σπιτιού μας;Γιατί το προζύμι μας δεν πρέπει να το δει το φεγγάρι; Αυτά και πολλά άλλα θα διαβάσετε στο δεύτερο μέρος. Παρατηρήματα και συνήθειες της Κρήτης
Καλή σας αναγνωση.!
Η σπάλα του ζώου
Στα μικρά ζώα υπάρχει ένα κόκαλο πλατύ που λέγεται σπάλα. Αν όταν τρώμε βρούμε αυτό το κόκαλο, το καθαρίζουμε καλά και το προσέχουμε. Αν είναι καθαρό και διάφανο, σημαίνει ότι οι δουλειές μας θα πάνε καλά. Αν είναι θολό, σημαίνει πως θα έχουμε στενοχώριες και περιπέτειες.
Καλό ποδαρικό καλό χερικο
Αν κάνει καλό ποδαρικό, τον καλούν να μπει πρώτος στο σπίτι κάθε πρωτοχρονιά ή κάθε πρώτη του μήνα, για να μπει καλά ο χρόνος η ο μήνας.
Το ίδιο κάνουν και γι’ αυτόν που έχει καλό χερικό. Τον καλούν να ψωνίσει πρώτος από το μαγαζί, να κάνει σεφτέ που λέμε για να κάνει πολλές πωλήσεις.
Το προζύμι
Το προζύμι πιστεύουν ότι συμβολίζει τη δύναμη της νοικοκυράς, ακόμη και το βαθμό της στην νοικοκυροσύνη της. Οι γυναίκες φροντίζουν να έχουν πάντα προζύμι στο σπίτι τους. Όταν ζυμώνουν, κρατούν ένα κομμάτι ζυμάρι και αυτό αποτελεί το προζύμι για το επόμενο ζύμωμα. Το προζύμι όμως δεν πρέπει να εκτίθεται στο φεγγάρι, γιατί χάνει τη δύναμη του. Την παίρνει το φεγγάρι..
Το βοδινό κρέας
Σε πολλά χωριά τση Κρήτης μερικές γυναίκες δεν τρώνε βοδινό κρέας. Επειδή τα βόδια χρησιμοποιούνται στο όργωμα και στο αλώνισμα, θεωρούν αμάρτημα το σφάξιμο των βοδιών και το φάγωμα του βοδινού κρέατος. Οι άνθρωποι του παλιού καιρού, κυρίως οι αγρότισσες γυναίκες, παίρνανε όρκο πως όσο ζούνε, κρέας βοδινό δε θα φάνε. «Ήντα λογάται πως θα φάω βοδινό κρέας. Είναι αμαρτία μεγάλη να σφάξουμε τα βόδια και να τα τρώμε. Αν μας λείπανε αυτά τα ζώα, δε θα ζούσαμε. Μ’ αυτά οργώνουμε, σπέρνουμε, αλωνίζουμε και θα τα τρώμε; Ήμαρτον Θεέ μου» Κάποτε σε ένα χωριό του Λασιθίου ταΐσανε μια γυναίκα βοδινό κρέας. Της φάνηκε το κρέας όταν το ‘τρωγε μεστωμένο και κακόβαλε, μα της είπανε πως ήτανε τράγος και τη συβάσανε να φάει. Μόλις επόφαγε της ήρθε ανακατωσούρα κι ήκαμε εμετό. Και τότε λέει: «Εγώ ποτέ μου δεν ήκαμα εμετό, μούτε στις αρρώστιες μου. Για να κάνω εδά εμετό σάικα* βοδινό με ταΐσετε» Και δενν ξανάφαγε κρέας, μόνο όρνιθα, που την ήσφαζε μοναχή της και κάτεχε ήντα ήτρωγε.
Ο κουνενός
Πολλες φορές οι γυναίκες ζυμώνουν, αντί να βάλουν μαγιά στο ζυμάρι ή προζύμι, ζυμώνουν με κουνενό, ο οποίος γίνεται από αλεσμένο ρεβίθι στο χειρόμυλο.
Το μάτιασμα
‘Όταν για πρώτη φορά δει κανείς ένα μωρό νεογέννητο, λέει:
«Φτου να μην αβασκαθείς» Και κάνει πως φτύνει, το ίδιο κάνει και όταν δεί κάποιον να κάνει ένα σπουδαίο έργο.
Το τάξιμο
Αν κανεις έχει αναποδιές στη ζωή του, γεννα η γυναίκα του και τσι πεθαίνουν τα κοπέλια ή έχει κάποιον βαριά άρρωστο, κάνει ταξίματα τσοι άγιους και στην Παναγία, προσεύχεται και λέει: «Παναγιά μου, κάνε μου καλά το παιδί μου και θα σου φέρω ασημένιο στη χάρη σου» Κάνει ασημένιο το ομοίωμα του παιδιού της ή ένα μέλος του σώματός του , χέρι, πόδι, αυτί κ.τ.λ. Και την ημέρα που γιορτάζει πηγαίνει και το κρεμά στην εικόνα της. Η αθέτηση της υπόσχεσης αποτελεί μέγα αμάρτημα.
Για την αλλαγή των ανέμων
Όταν φυσούν δυνατοί νοτιάδες και προκαλούν καταστροφές στις καλλιέργειες, βγαίνουν τα μεσάνυχτα στο δώμα του σπιτιού, όταν δεν έχει φεγγάρι και είναι θεοσκότεινα, γυναίκες ολόγυμνες. Γονατίζουν, κάνουν μετάνοιες κοιτάζοντας ανατολικά και λένε την παρακάτω προσευχή, όσες φυσικά ενδιαφέροναται για την αλλαγή του ανέμου:
Στρέψε τα μούτρα σου άλλου, κακονοτιά βλαψιάρη,
Δεν ντρέπεσε που με θωρείς ολόγδυμνη γκρινιάρη.
Έλα βοριά, έλα καλέ, με όλες σου τσι χάρες,
Να δροσερέψεις τσι καρδιές να διώξεις τσι λαχτάρες
Δε παρασέρνουν τη νύχτα
Στα χωριά τση Κρήτης μετά το βραδινό φαγητό, μερικές γυναίκες δεν παρασέρνουν τη νύχτα το δωμάτιο που τρώνε, γιατί βγάζουν με το παράσερμα* όξω τα καλά στοιχεία του σπιτιού. Αν πέσει κάποιο σκουπίδι, το μαζεύουν με το χέρι.
Κακό συναπάντημα
Υπάρχουν άνθρωποι αντιπαθητικοί, που όταν τους βλέπουμε μας προδιαθέτουν άσχημα. Όταν μάλιστα βρισκόμαστε σε στιγμές συναισθηματικής φόρτισης ή κακής ψυχολογικής κατάστασης, πιστεύουμε, χωρίς να το θέλουμε, ότι κάποιο κακό θα μας συμβεί. Και λέμε: «Δεν το ‘χω σε καλό παρατήρημα». Ο μαύρος σκύλος, ο μαύρος γάτος, τα μαύρα κοράκια, όταν μαζεύονται κοντά σε ανθρώπους και κρώζουν, δεν είναι ευχάριστη θέα. Ο πλεονέχτης και ο κουτσομπόλης δημιουργούν κακή εντύπωση. Μερικοί για να αποφύγουν το κακό που μπορεί να τους βρει, σταυροκοπιούνται και λένε:
Όξω από μένα το κακό. Φύγετε στα όρη, στα βουνά γκρεμοτσακιστείτε.
Η αποστροφή των δυσάρεστων αυτών παρατηρημάτων παριστάνεται στις παρακάτω μαντινάδες:
Τα νέφαλα* στο είναι μου θολώνουν το μυαλό μου,
Δεν ημπορώ να τα θωρώ, δεν τα ‘χω σε καλό μου.
Μαύρα σημάδια οντέ θωρώ, με θλίψη φανερώνω,
το καμπαέτι* που ’καμα φαίνεται να πληρώνω.
Τα όμορφα είν’ όμορφα έχουνε και τη χάρη,
Να ζωντανεύουν όνειρα που τα ‘χουν με καμάρι.
Η εμφάνιση του νέου φεγγαριού
Η εμφάνιση του νέου φεγγαριού είναι ένα ευχάριστο γεγονός και οι κοπέλες το ‘χουν για καλό, αν μάλιστα υπάρχει αστροφεγγιά και δεν το καλύπτουν τα σύννεφα. Μόλις το δουν ανεβαίνουν στο δώμα, γονατίζουν, κάνουν το σταυρό τους και λένε:
Προσκυνώ σε νιο φεγγάρι κι απού σ’ έπλασε ομάδι,
Κι απού δε σε προσκυνήσει μαύρο φίδι να πατήσει.
Καιρικά φαινόμενα
Όσοι ασχολούνται με τις γεωργικές και ποιμενικές εργασίες γνωρίζουν τι καιρικές συνθήκες θα επικρατήσουν στο άμεσο μέλλον. Αν φυσάει βοριάς ή νοτιάς ή το φεγγάρι έχει γύρο του κύκλους, δίδουν τη δική τους εξήγηση:
Ο νότος φέρνει το νερό κι ο κυρ βοριάς το χιόνι…
Κι ο σκύλος ο ανατολικός το σταυρωτό χαλάζι
Από την συμπεριφορά των ζώων μαντεύουν τον καιρό. Ακόμη και για το απώτερο μέλλον.:
Αν ο γάτος και ο σκύλος κουλουριάζονται στη γωνιά του σπιτιού, σημαίνει ότι θα έχομε κακοκαιρία.
Αν κουκουβάγια κρώζει τη νύχτα κοντά στα σπίτια σημαίνει ότι θα έχομε καλοκαιρία
Αν οι γλάροι βγαίνουν πετώντας στην ξηρά, σημαίνει ότι θα έχομε κακοκαιρία.
Αν ο σπίνος, ένα μικρό πουλάκι, πλησιάσει τα σπίτια και φωνάζει σπιτ -σπιτ, προμηνύεται χιονιάς
Όταν το φεγγάρι έχει γύρω του κύκλους, λένε: Θα σηκωθεί δυνατός αέρας.
Επίσης, όταν η γάτα λούζεται, όταν γυρίζει την πλάτη της στο τζάκι, προμηνύεται κακοκαιρία.
Όταν τα κοράκια πετούν σκόρπια, προμηνύεται δυνατός αέρας. Αν πετούν το ένα κοντά στο άλλο, προμηνύεται κακοκαιρία.
Όταν βήχουνε τα βούγια στο αχούρι και όταν πηδούν στο δρόμο, ενώ είναι κουρασμένα, σημαίνει, ότι θα χιονίσει.
Όταν τα καβούρια βγαίνουν τη νύχτα από τα νερά των ποταμών, χαλάει ο καιρός, το ίδιο και όταν φωνάζουν οι αφορδακοί* τη νύχτα.
Όταν η γάτα λούζεται και βήχουνε τα βόδια,
Μάζευε ξύλα κούτσουρα μάζευε αχινοπόδια.
Ο ζούδος στο κεφάλι
Λένε ότι όποιος έχει ζούδο στο μαλλιαρό της κεφαλής του θα πάρει δυο γυναίκες, αν δε προλάβει να φύγει ο ζούδος. Ο ζούδος είναι μία τούφα από τα μαλλιά διαφορετικού χρώματος από τα υπόλοιπα μαλλιά της κεφαλής. Παρουσιάζεται συνήθως στο εμπρόσθιο τμήμα της κεφαλής και με τη πάροδο του χρόνου προχωρεί προς τα πίσω, ώσπου να χαθεί. Μόλις γεννηθεί το παιδί με ζούδο στο κεφάλι λένε: Δύο γυναίκες θα πάρει. Η, αν είναι θηλυκό, θα πάρει δύο άντρες.
Έχει ζούδο στο κεφάλι, δυο γυναίκες με στεφάνι,
Θα γραντίσει για καλά, αλλά τι μπορεί να κάνει.
Έχεις ζούδο στο κεφάλι δυο γυναίκες θε να πάρεις,
Κι αν σου βγούνε και καλές ευτυχής θε να πεθάνεις.
Μα αν σου βγούνε και κακές κάτσε γύρευε τι τρέχει,
Ο Θεός από ψηλά ειν’ ο μονός που κατέχει.
Με μια γυναίκα καίγομαι και δυο γιάντα να πάρω,
Γιατί ‘χω ζούδο στα μαλλιά και τι μπορώ να κάνω.
Το σφάξιμο του πετεινού
Όταν κτίζεται μία οικοδομή, που προορίζεται να στεγάσει ένα νοικοκυριό, υπάρχει η συνήθεια να σφάζουν στα θεμέλια του σπιτιού έναν πετεινό, γιατί πιστεύουν ότι το αίμα του που πότισε τα θεμέλια θα είναι καλό στοιχείο του σπιτιού. Το ίδιο γίνεται και όταν ρίχνουν την πλάκα του σπιτιού. Κρεμούν επίσης επάνω στην ταράτσα ένα λευκό μαντίλι που συμβολίζει την υγεία και την ασφάλεια της οικογένειας που θα στεγαστεί.
Το χοχλιδάτο πετεινό σφάξετε στα θεμέλια,
Και βάλετε στσις πόρτες του ολόχρυσα κερκέλια.
Το προζύμι δεν πρέπει να εκτεθεί στο φεγγάρι
Το προζύμι που αναπιάνουν οι γυναίκες για να ζυμώσουν κι εκείνο που φυλάσσουν για να το χρησιμοποιήσουν στο επόμενο ζυμωτό , δεν πρέπει να εκτεθεί στο φως του φεγγαριού, γιατί παίρνει τη δύναμη του και χάνει τις ιδιότητες του. Γι’ αυτό φυλάσσεται σε σκοτεινό μέρος:
Το πανωπόρτι έκλεισα να μη με δεί φεγγάρι,
Κι έπλασα το προζύμι μου με λύχνο και φανάρι.
Χιονισμένη αρχιμηνιά
Αν την αρχιμηνιά είναι καλός ή κακός ο καιρός έχει σημασία για τον καιρό που θα κάνει όλο το μήνα. Έτσι λένε:
Άσπρη αρχιμηνιά μαύρος μήνας,
μαύρη αρχιμηνιά άσπρος μήνας.
Επίσης για τις αλλαγές του καιρού λένε:
Την Πέμπτη πέφτει ο καιρός την Παρασκή βιδιάζει,
Και το Σαββατοκύριακο αρχίζει και αλλάζει.
Χιονισμένη αρχιμηνιά πάει ο μήνας με χιονιά,
Καθαρή αρχιμηνιά όλα κρύα παγωνιά.
Η ξεφουρνιά
Όταν η νοικοκυρά κάνει ζυμωτό από την καινούρια σοδιά, μετά το ψήσιμο του ψωμιού σε φούρνο με ξύλα, μοιράζει ξεφουρνιά στη γειτονιά αλλά και σε κάθε άνθρωπο που επισκέπτεται το σπίτι. Προσφέρει στον επισκέπτη ένα ντάκο με ελιές και εκείνος εύχεται να έχει όλα τα καλά το σπιτικό της. Το πρώτο κομμάτι προσφέρει στον άντρα της και τον κερνάει δυο ποτήρια μαύρο κρασί με ελιές, γιατί όλο το χειμώνα όργωνε, και έσπερνε με τα δυο βούγια. Άμα το προζύμι ξεφουρνίσει, πηγαίνει στο εικόνισμα και κάνει την προσευχή της λέγοντας:
Ευχαριστώ σε, Δέσποινα βασίλισσα του κόσμου,
Που με αξίωσες να κάνω ψωμί από τη νέα σοδειά.
Από το φούρνο ξεφουρνιά έδιδε η δόλια η μάνα,
Κι έκανε χίλιες προσευχές σαν χτύπαγε η καμπάνα.
Η κουρά των προβάτων
Στ’ Ανώγεια του Ρεθύμνου, που βρίσκονται στους πρόποδες του Ψηλορείτη, υπάρχει η συνήθεια να κουρεύουν οι βοσκοί τα πρόβατα τους και τις αίγες τους μια ορισμένη ημέρα της άνοιξης, ομαδικά. Η κουρά γίνεται στις στάνες, στις χαμηλές πλαγιές του Ψηλορείτη. Ακολουθεί σφάξιμο ζώων (προβάτων και αιγών). Βράζουν το κρέας σε μεγάλα καζάνια στο ύπαιθρο. Πολλοί άνθρωποι, ντόπιοι ξένοι παρακολουθούν την κουρά. Το βρασμένο κρέας προσφέρεται σε μεγάλα κομμάτια στους επισκέπτες καθώς και άφθονο κρασί. Μετά το φαγοπότι ακολουθεί γλέντι με χορούς και τραγούδια.
Κούρευε την άνοιξη τα γιδοπρόβατά σου,
Όργωνε και πότιζε τα’ αμπελοχώραφά σου.
Οι καλικάτζαροι
Ο λαός της Κρήτης πιστεύει ότι οι καλικάτζαροι είναι ανθρώπινα τερατοειδή πλάσματα με αλλόκοτα τα μέλη του σώματος. Πλάσματα με μεγάλα πόδια και χέρια και με μικρό και αδύνατο σώμα. Λένε ότι τα μωρά παιδιά που πεθαίνουν αβάπτιστα γίνονται καλικάτζαροι. Είναι ακίνδυνοι, δεν μπορούν να κάνουν κακό σε άνθρωπο, τριγυρνούν στους δρόμους τις νύχτες και τις ώρες του μεσημεριού, αλλά είναι πειραχτήρια. Από την παραμονή των Χριστουγέννων ως τα Θεοφάνεια, που τα νερά είναι αβάπτιστα, όπως λέει ο λαός, εμφανίζονται οι καλικάτζαροι. Μερικοί τους φαντάζονται μαλλιαρούς και άσχημους. Άλλοι τους περιγράφουν πολλοί αδύνατους να φορούν σιδερένια πέδιλα, για να μη φθείρονται οι πατούσες τους, επειδή γυρίζουν συνεχώς. Επειδή είναι πολύ αδύνατοι και ευέλικτοι, μπορούν να μπουν μέσα στο σπίτι τις νύχτες του Δωδεκαημέρου από την καμινάδα. Οι απλοί άνθρωποι φοβίζουν τα παιδιά με τους καλικάτζαρους του παραμυθιού, για να κάθονται φρόνιμα. Για να προφυλάξουν οι άνθρωποι τα σπίτια τους από τα’ ανθρωποειδή αυτά τέρατα, κρεμούν στην καμινάδα ένα κρανίο σκύλου ή κρεμούν πίσω από την πόρτα μια πλέκτρα σκόρδα, επειδή η μυρωδιά του σκόρδου έχει αποτρεπτική δύναμη.
Τη νύχτα τα μεσάνυχτα τα καλικατζαράκια,
Βγαίνουν από τις τρύπες τους και τρέχουν στα σοκάκια.
Αγορά ενδυμάτων και ειδών υπόδησης
Συνήθως οι κάτοικοι των χωριών πηγαίνουν στο παζάρι και αγοράζουν ρούχα παπούτσια, τρόφιμα και ότι άλλο χρειάζονται. Ακόμη για να πουλήσουν τα ζαρζαβατικά τους: αγγούρια , ντομάτες, λαχανικά, φρούτα, διάφορα κ.τ.λ. Παλιότερα πήγαινε μόνο ο πατέρας στο παζάρι και αγόραζε τα πάντα. Έλεγε στο παιδί του . «Έλα μωρέ Κωστή, πάτησε τον πόδα σου επάνω στο χαρτόνι (ξυπόλητο)να σου πάρω αξαμάρι* για να σου αγοράσω ένα ζευγάρι παπούτσια». Σημάδευε με το μολύβι την πατούσα του, έκοβε το χαρτόνι και με αυτό πήγαινε και αγόραζε παπούτσια. Επειδή όμως το κοπέλι μεγάλωνε φρόντιζε τα παπούτσια να είναι λίγο μεγαλύτερα και να έχουν δυο δάχτυλα σόλα για να αντέξουν περισσότερο. Όταν τα φόρεσε ο Κωστής, λέει στον πατέρα του: «αυτά πατέρα είναι για τον αδερφό μου το Νικόλα, που είναι δεκαεφτά χρονών. «Σώπα μωρέ Κωστή, παιδί μου. Εγώ εξάργου* τα πήρα μεγάλα. Μόνο κόψε δύο χαρτόνια και βάλε μέσα. Ίσαμε του χρόνου θα ‘ναι καλά για τα πόδια σου». Και με τα ρούχα το ίδιο γινότανε. Τα κοντά παντελόνια φτάνανε ίσαμε τα γόνατα και πιο κάτω ακόμη.
Οι αγοραπωλησίες γίνονταν στα παλιά χρόνια με απλό τρόπο. Αν επρόκειτο ν’ αγοράσει ή να πουλήσει κανείς χωράφι, τότε γνωστοποιούσε στους χωριανούς ο τελάλης. Τις βραδινές ώρες γύριζε στους κεντρικούς δρόμους του χωριού και φώναζε μ’ όλη τη δύναμη του για να ακούγεται. Να μια τέτοια ανακοίνωση:
«Ε! χωριανοί, ο Γιώργης του Ορφανού πουλεί στα πλάγια ένα λιόφυτο με 25 ρίζες ελιές. Μόνο να το κατάχετε»
Η αγοραπωλησία των ζώων γίνεται και σήμερα, όπως και παλιά, στο παζάρι. Σε κάθε επαρχία, στο κεφαλοχώρι , μαζεύονται όσοι θέλουν να πουλήσουν ή να αγοράσουν π.χ. ένα γάιδαρο. Κοιτάζουν τα δόντια του, ρωτούν αν τσινά* ή αν ξιπάται*. Αν πρόκειται να αγοράσουν αίγα ή πρόβατο, ρωτούν την ηλικίατου ζώου, αν γεννα και αν είναι γαλακτερό. «Εγώ θέλω το ωζ’ο που θα πάρω να είναι καλόφαγο και καλόγεννο» ακούγεται συχνά από τους υποψήφιους αγοραστές. Αν θέλει να αγοράσει κανείς γουρουνάκι για τα Χριστούγεννα, δε ρωτά τίποτε. Το παίρνει και το βάζει στο σακί. Γι’ αυτό συνηθήζουμε να λέμε: «Αγόρασε γουρούνι στο σακί», δηλαδή χωρις καν να το δεί. Αν έχει κανένα αρνί ή κανένα χοίρο για σφάξιμο και πούλημα, σφάζει το ζώο, το πουλάει στους συνχωριανους του και εισπράττει τα χρήματα ύστερα από δυο-τρεις μήνες ή αντί χρήματα παίρνει λάδι. Ακόμα , μπορεί να το δώσει και με ανταλλαγή κρέατος της επόμενες εβδομάδες. Δίνει δηλαδή σήμερα κάποιος σ’ ένα χωριανό του π.χ. δυο κιλά χοιρινό κρέας, για να του δώσει κι εκείνος αργότερα όταν σφάξει το γουρούνι του, 2 κιλά. Παλαιότερα στα χωριά δεν υπήρχαν επαγγελματιες κρεοπώλες και με τον τρόπο αυτό εξασφάλιζαν το κρέας για την οικογένειά τους.
Απαγόρευση βοσκής ζώων
Όποιος ήθελε να απαγορέυσει τη βοσκή ξένων ζώων στο χωράφι του, το δήλωνε με ένα απλό τρόπο. Έκοβε βέργες από πικροδάφνες ή καλάμια μακριά και τα κάρφωνε στο χωράφι κατά διαστήματα. Αυτό σήμαινε ότι σε αυτό το χωράφι δεν μπορεί να πάει κάποιος και να δέσει το ζώο του να βοσκήσει. Ο τρόπος αυτός της απαγόρευσης ήταν γνωστός σ’ όλους. Αν κάποιος παράβαινε αυτόν τον κανόνα, μηνύονταν από τον αγροφύλακακαι δικαζόταν στο Αγρονομείο. Αν κάποιο ζώο έκοβε το σκοινί που το είχαν δεμένο κι έκανε ζημιά σε κάποιο κτήμα, τότε πήγαινε ο αγροφύλακας, εκτιμούσε τη ζημιά και εδοποιούσε τον κάτοχο του ζώου να πληρώσει. Αν δεν υπήρχε συμβιβασμός, τότε κατέληγαν στο Αγρονομείο. Σε πολλα χωριά ο εκτιμητής είναι ένα πρόσωπο ευυπόληπτο και σεβάσμιο,διορισμένο, να κάνει αυτές τις εκτιμήσεις των ζημιών και η γνώμη του έίναι πάντα σεβαστή. Αν παρ’ ελπίδα οι ενδιαφερόμενοι δεν σημφωνήσουν καταλήγουν στο Αγρονομείο. Η γνώμη του εκτιμητή και στο Ααγρονομείο σεβαστη.
Όποιος ήθελε να απαγορέυσει τη βοσκή ξένων ζώων στο χωράφι του, το δήλωνε με ένα απλό τρόπο. Έκοβε βέργες από πικροδάφνες ή καλάμια μακριά και τα κάρφωνε στο χωράφι κατά διαστήματα. Αυτό σήμαινε ότι σε αυτό το χωράφι δεν μπορεί να πάει κάποιος και να δέσει το ζώο του να βοσκήσει. Ο τρόπος αυτός της απαγόρευσης ήταν γνωστός σ’ όλους. Αν κάποιος παράβαινε αυτόν τον κανόνα, μηνύονταν από τον αγροφύλακακαι δικαζόταν στο Αγρονομείο. Αν κάποιο ζώο έκοβε το σκοινί που το είχαν δεμένο κι έκανε ζημιά σε κάποιο κτήμα, τότε πήγαινε ο αγροφύλακας, εκτιμούσε τη ζημιά και εδοποιούσε τον κάτοχο του ζώου να πληρώσει. Αν δεν υπήρχε συμβιβασμός, τότε κατέληγαν στο Αγρονομείο. Σε πολλα χωριά ο εκτιμητής είναι ένα πρόσωπο ευυπόληπτο και σεβάσμιο,διορισμένο, να κάνει αυτές τις εκτιμήσεις των ζημιών και η γνώμη του έίναι πάντα σεβαστή. Αν παρ’ ελπίδα οι ενδιαφερόμενοι δεν σημφωνήσουν καταλήγουν στο Αγρονομείο. Η γνώμη του εκτιμητή και στο Ααγρονομείο σεβαστη.
Το πάκτωμα της βοσκαριάς
Η οικιακή κτηνοτροφία υπήρχε σε κάθε αγροτική οικογένεια. Κάθε οικογένεια είχε δύο-τρία πρόβατα και δύο-τρεις αίγες, τις οποίες έτρεφε για τις ανάγγες της. Υπήρχαν όμως και οικογένειες που δεν είχαν ζώα ή είχαν ένα ή δύο μόνο. Αυτοί πάκτωναν (νοίκιαζαν) τα ακαλλιέργητα χωράφια τους σ’ άλλους, που είχαν ανάγκη να συμπληρώσουν τα βοσκοτόπια τους. Το ποσώ του πακτώματος δεν ήταν σπουδαίο. Αντί χρήματα έδιδαν συνήθως ένα –δυο κεφάλια τυρί ή ένα αρνί για ένα χωράφι εκτάσεως 500 τ.μ. Συμβολικό σημάδι για το πάκτωμα και την απαγόρευση βοσκής από άλλους ήταν , όπως είπαμε και παραπάνω, το κάρφωμα μέσα στο χωράφι ράβδων από πικροδάφνη με φούντα. Όπου υπήρχαν τέτοιες δεν έπρεπε να μπουν ζώα και ο δραγουμάνος* της παρακολουθούσε την τήρηση της απαγόρευσης
Επιμέλεια αφιερώματος:
Νταβιγλάκη Πόπη
*Σάικα–σίγουρα
*Παράσερμα-σκούπισμα
*Νέφαλα- σύννεφα
*Καμπαέτι–αμαρτία
*Αφορδακοί–βατράχια
*Αξαμάρι–μέτρα
*Εξάργου-επίτηδες
*Τσινά-κλωτσά
*Ξιπάται-τρομάζει
*Δραγουμάνος-αγροφύλακας
Από το βιβλίο: «ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ»
Του Βασίλη Χαραλαμπάκη
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου